Bạn thừa nhận rằng tôi đã chọn ví dụ đó không phải vì nó có lợi đặc biệt cho thuyết của tôi chứ? Tôi hoàn toàn tin chắc rằng phần đông người ta thiếu suy nghĩ hơn là thiếu cái gì khác. Phải học tập một cái gì đó lâu dài.
Phần đông vì ráng làm nhiều quá mà bị tai hại. Tiền nhà tăng lên bạn không thấy thú sao? Nếu bạn nghiên cứu vấn đề nhà cửa ở Luân Đôn mỗi tuần ba buổi tối, mỗi buổi tối một giờ rưỡi, bạn sẽ thấy hăng hái làm việc hơn và đời bạn sẽ thay đổi hẳn. Bạn sẽ nhìn kỹ từng nhạc cụ một và nghe thanh âm của nó; bạn sẽ biết một vài nhạc-cụ của Pháp khác của Anh ra sao, sao nhạc công này lãnh lương cao hơn nhạc công kia, mặc dầu nhạc cụ của họ không phải là thứ khó chơi như đàn vi-ô-lông.
Sách Anh viết về vấn đề đó không có cuốn nào hơn được cuốn ấy, và không một người nào đã đọc mà còn có thể hiểu lầm rằng thơ là một thứ khổ hình thời Trung cổ, là một giống voi điên khùng, nguy hiểm, hoặc một họng súng tự khạc đạn để bắn chết những người đứng cách bốn chục thước. Bạn lên xe với tờ báo và bình tĩnh, ung dung để hết trí não vào tờ báo. Và cả khi ta thấy nhiệm vụ quá sức ta, ta phải chịu thua, mà ta vẫn nghĩ rằng nếu bắt sức ta làm thêm được cái gì nữa thì ta ít bất mãn hơn.
Lẽ ấy có vẻ đương nhiên. Trước hết, xin bạn đề phòng nhiệt tình của mình. Ta hăm hở chạy đón chuyến xe điện cuối cùng và khi đứng nghỉ ngơi để đợi xe, thì nó đi đi lại lại bên cạnh ta và hỏi ta: "Này anh, anh đã dùng tuổi xuân để làm gì? Và bây giờ anh đang làm gì?".
Năm sau, giờ sau, ngày sau luôn sẵn sàng đợi ta. Mà cũng không ai lãnh nó nhiều hơn hoặc ít hơn bạn. Xét kỹ, ta thấy tiền bạc là vật chất tầm thường nhất.
Bạn sẽ thấy kết quả. Thế này thì khó chịu thật. Bọn trộm cướp suốt đời buồn khổ vì nguyên tắc của chúng trái với hành vi cướp bóc.
Bảo rằng trí óc bạn không thể tập trung vào một tư tưởng là không có căn cứ. Tập thể dục sáng và chiều, chỉ mười phút thôi, mà bạn thấy sức khỏe tăng lên suốt ngày, tới vẻ mặt của bạn cũng thay đổi hẳn nữa. Câu ấy tầm thường quá đến nỗi khi viết ra, thực tình tôi cảm thấy mắc cỡ.
Bạn không biết chơi đàn, nhưng bạn có thể tìm hiểu về cách tổ chức một cuộc tấu nhạc. Thường thường ông không yêu thích công việc của mình, may lắm là không ghét nó. Đã đành, nên bỏ thêm nhiều thì giờ vào việc tu thân, càng chịu tốn công thì kết quả càng nhiều.
Nó là hình thức cao nhất của văn chương. Mỗi tuần học ba buổi tối rồi thỉnh thoảng đi nghe nhạc thì trong một năm, bạn sẽ biết ít nhiều về âm nhạc. Tôi lại đón bạn khi bạn ở sở ra.
Mà thái độ của thầy là điều quan trọng nhất. Nó đã là lòng bạn rung động và sẽ làm lòng bạn rung động. Chúng ta không bao giờ có thêm chút thì giờ nào đâu.