Tôi tin tưởng năng lực của giáo dục lắm. Bạn đã biết bạn trai ưa hoạt động và lúc dậy thì tâm hồn của họ là sân khấu của các tâm tình mâu thuẫn. Tình bằng hữu, sư đệ ngày xưa Khổng Mạnh ca tụng ngày nay cũng bị một thứ lương tâm lưu manh, hám lợi, chồn cáo của một số bạn trai bôi lọ.
Bạn gái thua hẳn họ về cuộc sống tinh thần nầy. Họ ghét thinh lặng và bóng tối vì những thứ nầy là bạn của suy nghĩ mà họ thì ưa hiểu biết bằng ngũ quan. mà con người phải sống trong hy vọng chớ.
Trong đám bạn đồng niên đông đúc, họ trửng giỡn um sùm. tính bạn trai thiếu niên ưa nói nghịch nhưng không có chú ý tìm chân lý. Đến đây bạn cũng chưa thấy tôi bàn ngay vào bản chất ái tình của bạn trai.
Vào những chiều thu cô độc họ lấy ra đọc như người đọc kinh nhựt tụng. Các ông cho biết mình sung sướng lúc kết bạn. Lúc dậy thì cơ thể bạn trai đang tiến đến thành thụ thì tinh thần của họ cũng tiến đến già giặn.
Đức tế nhị cũng lệch lạc vì sự ê chề của thú xác thịt, của tật thày lay. Nhưng tội nghiệp: nó buồn khóc một chút rồi thôi, không giận ai lâu hết rồi tiếp tục chương trình lục phá, con khỉ của nó. Yêu ai người trai không yêu cá nhân kẻ ấy mà yêu để trả lời bản năng muốn hoàn toàn xâm chiếm quả tim một người để thỏa mãn cặp mắt hiếu sắc cách tự nhiên và sự thèm khát thỏa mãn bản năng chia sớt sự sống cũng tự nhiên của mình.
Trí năng lúc nầy cũng theo đà phát triển của khối óc mà phát triển theo. Nếu sánh với người nữ thì người nam khi bạn tri kỷ ly trần, khổ buồn lâu năm hơn. Giá người ta để ý đ ào luyện họ về phương diện nầy thì xã hội chắc có khá đông nhân tài kinh bang tế thế hơn.
Le Presbytre nói: Tuổi bạc là một thử thách cay nghiệt nhưng là sự thử thách của người nhộng đang cắn đứt những dây ràng buộc để lấy trớn. Song cuộc sinh hoạt của họ lúc bấy giờ là cuộc sinh hoạt được chi phối bởi bản năng nhiều hơn là tâm hồn. Có thể bạn sẽ bị đời hiểu lầm, dư luận lăng mạ bạn, kẻ ác tâm bôi lọ đời tư bạn.
Không mấy lần thầy giáo cho điểm mà họ hài lòng. Monsabre dặn dò thanh niên: Trước khi lao mình xuống nước người ta dò dòng sông. Thầy nói rủi văng nước miếng họ cười ầm lên.
Còn đòi tuổi nào để gieo mầm lý tưởng. tạo hóa đã sáng tạo ra người nam và người nữ đồng bản chất, có sứ mệnh vừa hiện thế vừa siêu nhiên giống nhau. Cha nói cùng mẹ những lời âu yếm, mẹ có những cử chỉ tỏ tình nồng thắm với cha: tất cả họ cho là cha hú hí hay mẹ cút hà giỡn với họ.
Nguyên nhân chánh của hai hiện tượng nầy là trước khi ngủ, trước một thời gian ngắn hay lâu bạn trai bị nhiều hình ảnh không trong sạch xâm chiếm tâm trí. Nhưng họ không có xu hướng tinh thần tự nhiên dồn tâm tư vào những gì đòi hỏi sự suy xét nhiều. Nhưng tâm hồn ấy tôi thấy có thể thành công to mà cũng có thể thất bại to.